Als ouders het gezamenlijk gezag willen aanvragen, dienen zij daartoe samen een verzoek in te dienen bij de rechtbank. Daarvoor is geen bijstand van een advocaat vereist. Een voorwaarde in die situatie is dan wel dat de ouders het verzoek samen indienen. De moeder heeft van rechtswege het gezag over een kind. Bij het weigeren van de moeder om medewerking te verlenen aan het aanvragen van gezamenlijk gezag, kan de vader een verzoek bij de rechtbank indienen. Onze advocaat personen- en familierecht bespreekt die procedure aan de hand van een recente uitspraak.
Stap 1: gezamenlijk gezag aanvragen als voldaan is aan de voorwaarden
Als ouders niet getrouwd zijn en geen geregistreerd partnerschap aanvragen, krijgen zij niet automatisch het gezamenlijk gezag over een kind. Ouders kunnen dan via het digitaal loket van rechtspraak.nl het gezamenlijk gezag aanvragen. Dat is gratis en kan zonder behulp van advocaat. Dat is enkele jaren geleden ingevoerd door de wetgever om het voor ouders eenvoudiger en laagdrempeliger te maken om het gezamenlijk gezag te verkrijgen.
Wanneer kunnen ouders via deze weg het gezamenlijk gezag aanvragen?
De moeder oefent van rechtswege het eenhoofdig gezag uit over het kind. Als de vader het (gezamenlijk) gezag wilt, kan hij het gezag alleen verkrijgen als de moeder instemt. Dan kunnen de moeder en de vader het gezamenlijk gezag aanvragen met behulp van een online formulier dat beschikbaar is via www.rechtspraak.nl. De griffier maakt dan een aantekening in het gezagsregister en en stelt de ouders, als zij voldoen aan de voorwaarden, binnen enkele weken van de aantekening op de hoogte.
Voorwaarden voor aanvraag
Deze route staat alleen open als voldaan is aan de voorwaarden, welke zijn:
- Er geen sprake is van een geboorte binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap;
- De vader het kind heeft erkend;
- Er niet al een voogd het gezag heeft over een kind;
- De ouders zijn niet eerder ontheven of uit het gezag gezet;
- Er maximaal één ouder is die het gezag over het kind uitoefent;
- De ouders zijn bevoegd tot het gezag (er is geen sprake van minderjarigheid, curatele of een geestelijke stoornis).
Als de ouders voldoen aan deze voorwaarden, kunnen zij het gezamenlijk gezag via deze weg aanvragen. Alleen als de moeder niet instemt met de aanvraag is deze weg uitgesloten voor de vader. In dat geval kan enkel een advocaat in die procedure bijstaan zoals hierna vermeld onder stap 2.
Stap 2: ouderlijk gezag aanvragen zonder toestemming moeder
Als de moeder niet instemt met de aanvraag, kan de vader het gezamenlijk gezag alleen verkrijgen via een procedure bij de rechtbank. Dat betreft dan een eenzijdig verzoek. De vader heeft daarvoor een advocaat nodig en die stelt een verzoekschrift op om het gezamenlijk gezag aan te vragen. De moeder wordt door de rechtbank in de gelegenheid gesteld een verweerschrift in te dienen. De rechtbank heeft vaak maar beperkt kennis van de gezinssituatie, zodat doorgaans de Raad voor de Kinderbescherming een onderzoek instelt. Die stelt dan een rapport op en de rechtbank beslist op de aanvraag n.a.v. het onderzoek. De rechter kijkt niet zozeer naar de redenen waarom de moeder het gezag weigert. Daarentegen toetst de rechtbank enkel aan het klemcriterium.
Klemcriterium in de praktijk
Het klemcriterium houdt in dat het verzoek wordt afgewezen als:
- a) er een onaanvaardbaar risico is dat het kind of de kinderen klem of verloren dreigen te raken tussen de ouders en niet te verwachten is dat daarin binnen afzienbare tijd voldoende verbetering komt, waarvan eigenlijk alleen sprake is als de ouders op geen enkele wijze in staat zijn gezamenlijk beslissingen van enig belang voor het kind of de kinderen te nemen;
- b) afwijzing van het verzoek van vader anderszins in het belang van het kind of de kinderen noodzakelijk is.
Eenvoudig weergeven wijst de rechtbank het verzoek enkel af als er een kans aanwezig is dat het kind in zijn ontwikkeling wordt bedreigd. Dat gebeurt niet snel, want het is immers vaak in het belang van het kind dat beide ouders beslissingen kunnen nemen.
Vader eist ouderlijk gezag: wat nu?
Omdat binnen de rechtspraak hoofdregel is dat de ouders het gezag gezamenlijk uitoefenen, is het van belang dat ouders zoveel als mogelijk proberen om er samen uit te komen. Als de vader het (gezamenlijk) gezag wil, zal hij daarvoor zoals besproken moeten wenden tot de rechtbank. Het is daarbij van belang om voor ogen te houden dat bijvoorbeeld een alimentatieplicht niet afhankelijk is van de gezagssituatie tussen beide ouders.
Klemcriterium in de praktijk en weigeringsgronden
Ter illustratie van voorgaande informatie volgt een korte praktijkvoorbeeld. In de hier te bespreken procedure ging het om een hoger beroepsprocedure. De vader had een verzoek bij de rechtbank ingediend na het weigeren van de moeder om toestemming te verlenen voor het gezamenlijk gezag. De rechtbank oordeelde dat het in het belang van de kinderen was dat de vader met het gezamenlijk gezag zou worden bekleed. Het belang van het kind staat altijd voorop. Zowel de rechtbank als het hof waren niet van oordeel dat de kinderen er nadeel van zouden ondervinden als beide ouders het gezag zouden hebben.
Toewijzing gezamenlijk gezag
De moeder was het met het oordeel van de rechtbank niet eens en stelde hoger beroep in. Ter onderbouwing voerde zij aan dat er sprake was van cultuurverschillen en een verstoorde onderlinge communicatie. De Raad voor de Kinderbescherming had bovendien een onderzoek ingesteld en was ook van oordeel dat enkel de moeder met het eenhoofdig gezag moest worden bekleed. De rechtbank oordeelde echter anders en bekleedde de vader met het gezamenlijk gezag.
Onderlinge communicatie
Net als in de hoger beroepsprocedure oordeelde de rechtbank dat partijen goed in staat waren om afspraken te maken met elkaar en te communiceren als het over de kinderen gaat. De vader voerde aan dat het vooral te wijten was aan de moeder dat de omgangsregeling slecht verliep. Partijen hadden echter na verloop van tijd hulp ingeschakeld van advocaten en sindsdien loopt het contact weer goed. Ook belden de ouders in elk geval wekelijks met elkaar.
Voldoende basis voor gezagsuitoefening
Ondanks de soms moeizame communicatie tussen de ouders oordeelde het hof dat dit desondanks voldoende was voor een gezamenlijke gezagsuitoefening. De ouders belden in elk geval wekelijks met elkaar en de vader was betrokken bij de schoolontwikkelingen van de kinderen. Mede omdat de ouders inmiddels bijna een jaar uitvoering geven aan het gezamenlijk gezag, bekrachtigde het hof de beschikking van de rechtbank. Aldus werd de weigering van de moeder om de vader met het gezamenlijk gezag te bekleden, gepasseerd.
Slotsom: vader uit ouderlijke macht zetten, kan dat?
Meestal verloopt de uitoefening van het ouderlijk gezag in de praktijk goed. Is uitoefening van het gezamenlijk gezag (na verloop van tijd) toch niet wenselijk, dan kan de moeder het eenhoofdig gezag aanvragen. Meer daarover leest u in de blog eenhoofdig gezag aanvragen: de voorwaarden uitgelegd. In een verstrekkend geval kan de rechtbank het gezag beëindigen op verzoek van de RvdK. Daarover leest u meer in de blog voorwaarden voor ontheffing of ontzetting uit het ouderlijk gezag.
Waarom ons
