Als er sprake is van gezamenlijk gezag, kan de Raad voor de Kinderbescherming onder voorwaarden het gezag van een ouder beëindigen. Dit gaat via een procedure bij de rechtbank. Onder welke voorwaarden de rechtbank dat verzoek toewijst, legt onze advocaat personen- en familierecht uit aan de hand van een recente uitspraak.
Verzoek van ouders
Het ouderlijk gezag kan in principe op twee manieren eindigen: door een verzoek door de RvdK of door de ouders zelf. Doen de ouders dit zelf? Dat heet een verzoek tot wijziging van het ouderlijk gezag. Als de RvdK dit doet, dan is er sprake van een gezagsbeëindigende maatregel. In dit laatste geval is er vaak sprake van schrijnende gezinsproblematiek. Bureau Jeugdzorg kan dan een melding doen bij de RvdK. Die besluit dan eventueel het verzoek in te dienen bij de rechtbank.
Eenhoofdig gezag
Verzoekt een van de ouders om het gezag te wijzigen? Dan kan dat leiden tot eenhoofdig gezag. De andere ouder kan na verloop van tijd verzoeken om weer met het gezamenlijk gezag te worden bekleed. In de eerste situatie wordt het gezag van de ouder feitelijk beëindigd, maar is er geen sprake van een ontheffing of ontzetting uit de ouderlijke macht. In feite komt dit wel op hetzelfde neer. Als de rechtbank op verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming het gezag beëindigt, dan is de
Voorwaarden tussen beide procedures
De voorwaarden tussen beide procedures zijn daarentegen wel verschillend. Als een ouder het verzoek doet, dan is dat meestal omdat de andere ouder geen rol speelt in de zorg en opvoeding. De hoofdregel van de wetgever is echter dat ouders het gezag gezamenlijk uitoefenen. Ouders kunnen het gezag wijzigen als zij nog bij elkaar wonen, maar meestal gaat het echter om ouders die uit elkaar zijn. Die ouder kan dan een verzoek indienen om het gezag te wijzigen. De rechtbank toetst dan aan het klemcriterium.
Daarnaast kan de rechtbank het gezag van een ouder beëindigen op verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming. Dit heet in de volksmond ook wel een ontzetting uit de ouderlijke macht. Het gaat dan vaak om schrijnende gezinssituaties. Als de ouders niet in staat zijn om de verantwoordelijkheid voor het kind te dragen, dan komt Bureau Jeugdzorg eraan te pas. Meestal zal de rechtbank de andere ouder met het gezag belasten. Beëindigt de rechtbank het gezag van beide ouders, dan benoemt de rechtbank een voogd zoals Bureau Jeugdzorg. Voordat de rechtbank dit beslist zal de Raad voor de Kinderbescherming doorgaans eerst een advies uitbrengen. Ook dat is in veel gevallen pas de laatste fase, waaraan een traject tot ondertoezichtstelling van het kind al voorafgegaan is.
Gezinsproblematiek
Bij de meer ingrijpende gevallen wordt het kind, zoals gezegd, onder toezicht gesteld. De rechtbank kan deze ondertoezichtstelling jaarlijks verlengen. Als dit niet afdoende is, kan de rechtbank besluiten om het kind uit huis te plaatsen. Het kind wordt dan doorgaans bij een familielid of een pleeggezin geplaatst. De ouders kunnen dan wel het gezag blijven uitoefenen, maar meestal beëindigt de rechtbank dit gelijktijdig met de uithuisplaatsing. De ouders verliezen dan het ouderlijk gezag. Zij kunnen na verloop van tijd een verzoek indienen om dit terug te krijgen, waarover hierna meer.
Beëindiging gezag door verzoek rechtbank
Het is aan Bureau Jeugdzorg om te toetsen of het wenselijk is dat een of beide ouders uit het gezag ontzet worden. De Raad voor de Kinderbescherming dient dan een verzoek in bij de rechtbank. In dat geval stelt de wet een aantal voorwaarden voor de gezagsbeëindiging. Er moet sprake zijn van een situatie waarin het kind ernstig in zijn of haar ontwikkeling wordt bedreigd. In alle gevallen stelt de rechtbank de ouder(s) nog een terme de grace om zijn of haar verantwoordelijkheid te dragen, als bijvoorbeeld verwacht wordt dat er binnen een aanvaardbare termijn verbetering in de situatie zal komen.
Procedure
Ter illustratie volgt een praktijkvoorbeeld waarbij het ging om een vader die uit het ouderlijk gezag werd ontheven. De moeder was in 2017 overleden. Vanwege (ernstige) gezinsproblematiek werd het kind eerder al onder toezicht gesteld. Aansluitend werd het gezag van de vader beëindigd en werd Bureau Jeugdzorg als voogdes aangesteld. De vader was het daar niet mee eens en ging tegen de uitspraak van de rechtbank in hoger beroep.
Belangen kind
Het hof ondersteunde het oordeel van de RvdK en Bureau Jeugdzorg, dat het gezag bij Bureau Jeugdzorg behoorde te blijven. De reden daarvoor was dat er sprake was van een belaste voorgeschiedenis. In de jonge jaren van het kind was er sprake van een onveilige en onvoorspelbare opvoedsituatie. Daardoor dreigde het kind ernstig in haar sociaal-emotionele ontwikkeling te worden geschaad. Een terugplaatsing bij vader was niet mogelijk, omdat hij onvoldoende opvoedingsvaardigheden had om bij het aan te kunnen sluiten. Het kind verbleef in een pleeggezin en kreeg daar alles wat zij feitelijk nodig had om zich te kunnen ontwikkelen. Aldus bleef Bureau Jeugdzorg met het voogdij belast.
Vrijwillig afstand doen van ouderlijk gezag
In tegenstelling tot wat soms wordt gedacht, is het niet mogelijk om vrijwillig afstand te doen van het ouderlijk gezag. De rechtbank kan dit alleen beëindigen op verzoek van een ouder of de Raad voor de Kinderbescherming. Wilt een ouder het gezag niet langer uitoefenen, dan deze ouder dit alleen of samen met de andere ouder via de rechtbank wijzigen.
Ouderlijk gezag terugkrijgen
Als afsluitende toelichting: als de ouders uit het ouderlijk gezag gezet, dan kunnen zij dit weer terugkrijgen via een verzoek bij de rechtbank. De manier waarop dit kan is afhankelijk van de situatie. Had één van de ouders het eenhoofdig gezag en heeft de rechtbank dat beëindigd, dan kan de andere ouder te allen tijde de rechtbank verzoeken om met het gezag te worden belast.
Daarnaast kan de ouder wiens gezag door de rechtbank is beëindigd, weer in het gezag herstellen. De voorwaarden daarvoor zijn dat herstel in het gezag in het belang van het kind is en dat de ouder in staat is om duurzaam de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding van het kind te dragen. De Raad voor de Kinderbescherming kan ook een verzoek indienen bij de rechtbank om het gezag te herstellen.
Waarom ons
