Door Edward Appelman op 27 augustus 2019 Leestijd: 3 minutes
De Tweede Kamer heeft onlangs een onderzoek laten uitvoeren naar de gevolgen van het Wetsvoorstel Herijking Ouderschap. Een belangrijk initiatief, want hierdoor wordt het mogelijk gemaakt dat een (stief)kind meer dan twee juridische ouders kan hebben. Onze advocaat personen- en familierecht in deze bijdrage op welke wijze een stiefouder thans juridische betrekkingen met een stiefkind tot stand kan brengen.
Wanneer is er sprake van juridisch ouderschap?
Van rechtswege is de moeder uit wie het kind geboren wordt de juridisch ouder. Als het kind geboren wordt binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap van de vader en de moeder, wordt de vader ook van rechtswege juridisch ouder.
Juridisch ouder door erkenning
Erkenning speelt in dit kader een belangrijke rol. In een aantal situaties kan de (biologische) vader namelijk alleen de juridisch vader worden door erkenning. Daarvan is sprake als:
1) De vader en moeder gaan trouwen of een geregistreerd partnerschap aangaan ná de geboorte van het kind; of
2) Als het kind wordt geboren terwijl er geen sprake is van een huwelijk of geregistreerd partnerschap tussen de vader en moeder.
Huwelijk of geregistreerd partnerschap
Als het kind is geboren binnen een huwelijk of
geregistreerd partnerschap van de vader en moeder, hoeft de vader het kind aldus niet te erkennen. Die erkenning staat dan ook in beginsel ‘vast’, wat betekent dat de stiefouder in beginsel geen mogelijkheid heeft om het stiefkind (alsnog) te erkennen. Een erkenning kan in sommige gevallen nietig zijn, waarover hierna meer. Erkenning kan ook plaatsvinden voor de
geboorte.
Ontkenning vaderschap of vernietiging erkenning
Een vader kan het ouderschap ontkennen of via de rechtbank de erkenning doen vernietigen. Eerstgenoemde situatie doet zich voor als de moeder en vader gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, maar dat de echtgenoot of geregistreerd partner niet de biologische vader is. In dat geval zal hij het vaderschap dienen te ontkennen, anders wordt hij van rechtswege bij de geboorte van het kind de juridische vader. Hierna wordt eerst ingegaan op de situatie dat een erkenning nietig (niet rechtsgeldig) is, daarna wordt ingegaan op de vraag onder welke omstandigheden een erkenning kan worden vernietigd.
Nietige erkenning
De eerste variant van een nietige erkenning ziet op de situatie dat de vader en moeder niet met elkaar mogen trouwen. Hiervan is - kort samengevat - sprake bij een huwelijk tussen ouders en kinderen of tussen broers en zussen onderling.
Ontbreken toestemming van moeder of kind
Ook is een erkenning nietig als het kind jonger is dan 16, en de moeder geen toestemming voor de erkenning geeft. Een erkenning zonder deze toestemming is dus ook altijd nietig. Onder voorwaarden kan de vader de rechtbank vragen om een
vervangende toestemming. Als het kind bovendien ouder is dan 12, moet het kind zelf toestemming geven voor deze erkenning. Tot slot is een erkenning nietig als er al twee juridische ouders zijn. Geeft de moeder wel toestemming en is aan de voorwaarden voldaan?
Hier treft u het schriftelijke formulier. Let wel dat bij een eerstgeboren kind de moeder persoonlijk mee dient te gaan als de wens bestaat dat het kind de achternaam van de stiefvader komt te dragen.
Vernietiging van de erkenning
Houd er wel rekening mee dat de rechtbank een erkenning kan vernietigen als deze heeft plaatsgevonden door een niet-biologische vader. Het verzoek hiervoor kan het kind zelf indienen, tenzij de erkenning heeft plaatsgevonden tijdens diens meerderjarigheid. De erkenner of de moeder kunnen dit verzoek ook indienen als de erkenning c.q. de toestemming daarvoor heeft plaatsgevonden onder invloed van
bedreiging,
dwaling of
bedrog.
Gerechtelijke vaststelling vaderschap
Daarnaast kan onder voorwaarden het vaderschap
gerechtelijk worden vastgesteld. Dat brengt dezelfde rechtsgevolgen teweeg als een erkenning. De moeder moet een verzoek hiertoe bij de rechtbank indienen binnen 5 jaar na de geboorte van het kind. De daarvoor geldende
proceskosten kunnen een rol spelen bij het al dan niet starten van deze procedure. De ouder kan onder voorwaarden in aanmerking komen voor
gefinancierde rechtshulp.
Stiefouderadoptie
Is een erkenning van een stiefkind niet mogelijk? Een andere optie is dat de stiefouder een verzoek indient tot
stiefouderadoptie. De voorwaarden daarvoor zijn verschillend dan bij een erkenning. Wijst de rechtbank dit verzoek toe, dan brengt dat dezelfde rechtsgevolgen met zich mee als een erkenning. Het stiefkind en de stiefvader worden dan volgens de wet familie van elkaar. De stiefouder krijgt dan rechtswege het
gezamenlijk gezag. Bij een reguliere erkenning is dit afhankelijk van de burgerlijke status van partijen.
Tot slot: erflating
Tot slot komt een erkenning ook vaak aan de orde bij een verdeling van de nalatenschap, al zijn de juridische gevolgen van een erkenning breder. Als erkenning niet mogelijk is, kan de stiefouder ook via een notaris het e.e.a. testamentair vastleggen. Het stiefkind kan dan van de stiefouder erven.
