Door Edward Appelman op 19 februari 2019 Leestijd: 4 minutes
Het ouderlijk gezag is een belangrijk onderdeel bij het uitoefenen van de ouderlijke zorgtaken. Doorgaans oefenen ouders het gezag gezamenlijk uit. Zodra één of beide ouders niet in staat zijn om de zorg en opvoeding over een kind te dragen, kan het wenselijk zijn dat het gezag bij één van de ouders komt te rusten. Ouders kunnen dat alleen of samen regelen door middel van een verzoek aan de rechtbank. Bij meer ingrijpende situaties waarbij er sprake is van (ernstige) gezinsproblematiek, kan de Raad voor de Kinderbescherming of een gecertificeerde instelling op eigen beweging een procedure bij de rechtbank starten. Onze advocaat personen- en familierecht bespreekt een recente procedure waarbij zich deze laatste situatie voordeed en legt uit onder welke omstandigheden de RvdK daartoe kan overgaan.
Voorwaarden voor wijziging ouderlijk gezag
Op welke manier ouders het ouderlijk gezag kunnen wijzigen, hangt af van de situatie. Dit kan zijn:
- Ouders hebben een geregistreerd partnerschap of huwelijk en gaan uit elkaar. In dat geval kan de rechtbank beslissen dat voortaan één van de ouders het gezag uitoefent.
- Als de situatie onder 1) zich voordoet, oefent de ouder het gezag dan alleen uit. Als de ouder met gezag een nieuwe partner krijgt, kunnen zij de rechtbank vervolgens verzoeken hen met het gezamenlijk gezag te bekleden. Voorwaarde daarvoor is dat de ouder ten minste drie jaar alléén het gezag heeft gehad. Ook moet de nieuwe partner dan samen met de ouder één jaar voor het kind of kinderen hebben gezorgd.
- Er is geen huwelijk of geregistreerd partnerschap geweest, of er is enige tijd verlopen sinds de ontbinding of de wijziging van het ouderlijk gezag. De ouder kan de rechtbank altijd vragen om met het eenhoofdig gezag te worden bekleed. Daar staat tegenover dat de andere ouder altijd kan vragen om weer het gezamenlijk gezag te verkrijgen.
- Bij de situatie onder 3) kijkt de rechtbank wat in het belang van het kind is. Hoofdregel is dat de ouders het gezag gezamenlijk uitoefenen. Dat is immers vaak in het belang van het kind.
Communicatie
In de rechtspraak wordt de hiervoor onder 1) en 3) vervatte regel als volgt uitgelegd. Een behoorlijke gezamenlijke gezagsuitoefening houdt in dat ouders gezamenlijk beslissingen over hun kind kunnen nemen. Daarvoor wordt dan verwacht dat de ouders met elkaar overleggen. Dat dienen zij op zo'n wijze te doen, dat het kind niet 'klem of verloren' raakt tussen de ouders. Dus dat het kind moet kiezen of anderzijds wordt belast. De rechtspraak vereist niet dat ouders per definitie goed met elkaar moeten kunnen communiceren. In die situatie is het van belang dat ouders, als zij uit elkaar gaan, alles in het werk stellen om hun gezamenlijke verantwoordelijkheid te nemen voor het kind. Eventueel kan een derde, zoals de Raad voor de Kinderbescherming, als tussenpersoon behulpzaam zijn.
Ouderlijk gezag
Ter illustratie geldt het voornoemde voorbeeld. In deze procedure had de rechtbank bepaald dat de moeder uit het ouderlijk gezag werd gezet. De Raad voor de Kinderbescherming ondersteunde dit verzoek. Het kind was namelijk al lange tijd geleden uit huis geplaatst. Er was daardoor duidelijk sprake van gezinsproblematiek. De moeder was vanwege een aantal persoonlijke problemen niet in staat om voor het kind te zorgen. De Raad vreesde dat het kind ernstig in zijn ontwikkeling zou worden geschaad als de moeder het gezag zou blijven behouden. Bovendien had het kind behoefte aan een stabiele en veilige opvoedingssituatie. De Raad en de rechtbank oordeelden dat het in het belang van het kind was als
Bureau Jeugdzorg (als gecertificeerde instelling) het ouderlijk gezag over het kind zou blijven uitoefenen.
Wijziging gezamenlijk gezag naar eenhoofdig gezag of andersom
Een andere situatie is dat ouders het ouderlijk gezag wijzigen van
gezamenlijk gezag naar
eenhoofdig gezag of andersom. Zoals gezegd blijven ouders, ook als ze uit elkaar gaan, in beginsel het gezag gezamenlijk uitoefenen. Bij de ontbinding van een huwelijk of
geregistreerd partnerschap neemt de rechtbank hier direct een beslissing over. Bij enkel het verbreken van de relatie blijft het gezamenlijk gezag in stand. De ouders dienen dan wel uiteraard het gezamenlijk gezag te hebben aangevraagd via de rechtbank (dit kan online). Een van de ouders (of samen) kunnen dan de rechtbank verzoeken om voortaan het ouderlijk gezag bij één van hen te leggen. Overigens kan een kind nooit onder het ouderlijk gezag van meer dan twee ouders vallen. In de situatie dat bijvoorbeeld een nieuwe partner ook een aandeel wenst te spelen in de zorg- en opvoedingstaken, kunnen de ouders via de rechtbank verzoeken om het gezamenlijk gezag te wijzigen. Kort gezegd is de voorwaarde dat 'nadien de omstandigheden zijn gewijzigd'. Dat betekent: in de periode ná de totstandkoming van het gezamenlijk gezag.
Wijziging gezagssituatie niet definitief
Wijziging van de gezagssituatie is altijd een momentopname. Het kan voorkomen dat na verloop van tijd de behoeft bestaat om nadien het eenhoofdig gezag te
wijzigen naar gezamenlijk gezag of andersom. Een eenmaal gegeven beslissing door de rechtbank in dat verband is dan ook niet bindend, maar de praktijk leert dat de verhouding tussen de ouders of ex-partners vrij consistent blijft, zodat de gronden voor toe- of afwijzing in veel gevallen hetzelfde blijft. In die situaties wordt wel gekeken op welke wijze het belang van het kind het meest gediend wordt.
Adoptie als alternatief
Een andere variant op de wijziging van het ouderlijk gezag is
stiefouderadoptie . Door een adoptie komen er familierechtelijke betrekkingen tussen de ouder en het kind tot stand en worden die tussen de oorspronkelijke ouder en het kind verbroken. De adoptiefouder verkrijgt dan automatisch het gezag over het kind. Bij een stiefouderadoptie betekent dat automatisch dat er sprake is van gezamenlijk gezag.
Advocaat bij wijziging ouderlijk gezag
Heeft u een vraag omtrent het ouderlijk gezag, neem dan contact op met onze advocaat personen- en familierecht voor advies. U kunt uw vraag vrijblijvend voorleggen. Wij kennen onze cliënten, zijn flexibel en kunnen de kosten laag houden. Doordat wij een klein team zijn, zijn de lijnen kort.
