Door Edward Appelman op 18 februari 2019 Leestijd: 3 minutes
Recent kopte de rechtspraak een artikel waarin stond vermeld dat er jaarlijks steeds vaker een verzoek tot voornaamswijziging bij de rechtbank wordt ingediend. Jaarlijks ontvangt de rechtbank circa 500 van dergelijke verzoeken: slechts een klein gedeelte daarvan wordt door de rechtbank niet gehonoreerd. De achterliggende redenen zijn talrijk en vrijwel ieder verzoek kent zijn eigen ‘verhaal’ en motivatie. In deze bijdrage bespreekt onze advocaat personen- en familierecht kort wat de voorwaarden zijn voor een verzoek tot voornaamswijziging en aan welke situaties kan worden gedacht.
Redenen voor voornaamswijziging
Dat de naam een belangrijk onderdeel is van de identiteit, blijkt uit de talloze beweegredenen om een verzoek tot voornaamswijziging in te dienen. Soms gaat het om de schrapping van een voornaam, een (kleine) wijziging of een toevoeging. Als een voornaam wordt geschrapt, wordt dat meestal gedaan omdat er (in het verleden) sprake is geweest van pesterijen. De achterliggende gronden en motieven voor iemand om de voornaam te veranderen kunnen divers zijn. Sommigen worden door hun naam geconfronteerd met een vervelend en ingrijpend verleden, anderen worden of zijn met hun naam gepest. Weer anderen hebben vanuit bijvoorbeeld geloofsoverwegingen een naam verkregen die niet strookt met hun (huidige) geloofsovertuigingen. Wat de achterliggende motivatie ook is, elke persoon kan zijn eigen beweegredenen hebben om een naam te wijzigen.
Mogelijkheden voor voornaamswijziging
De praktijk leert dat een verzoek tot voornaamswijziging door de rechtbank al snel wordt gehonoreerd. De wet stelt als vereiste dat er sprake is van ‘zwaarwegende omstandigheden’. Omdat dit criterium een subjectieve lading heeft, betekent dit dat als vanuit eigen bewoordingen en overtuiging kan worden beargumenteerd waarom een verzoek tot voornaamswijziging wordt ingediend, dat snel voldoende onderbouwing oplevert voor het verzoek. Verreweg de meest voorkomende variant bij voornaamswijziging is het doen schrappen van een voornaam en daarvoor een andere naam kiezen. Dat kan bijvoorbeeld gewenst zijn omdat de voornaam in onbruik is geraakt. Het kan ook voorkomen dat de naam een negatieve associatie voor de persoon meebrengt of meer in het algemeen omdat er sprake is van pesterijen.
Categorieën van voornaamswijziging
De voornaam veranderen is enkel mogelijk als er sprake is van ‘zwaarwegende omstandigheden’. Zoals aangegeven komt het dan aan op een afweging van het belang van de persoon die de naam wilt veranderen tegenover het belang van de maatschappij bij een consistente naamvoering. Een verzoek om de naam te veranderen valt doorgaans uiteen in vijf categorieën: 1) negatieve associaties, bijvoorbeeld doordat de naam niet in overeenstemming is met de geloofsovertuiging van de betrokken persoon of omdat de naam hem herinnert aan een vervelend verleden; 2) psychische klachten, bijvoorbeeld door pesterijen of omdat de naam geen bevestiging geeft aan de identiteit; 3) bij verandering van geslacht; 4) inconsistente schrijfwijze, bijvoorbeeld omdat de naam niet in overeenstemming is met de roepnaam of omdat de naam (officieel) inconsistent wordt gehanteerd; 5) emotionele redenen, bijvoorbeeld omdat het toevoegen van een voornaam de bijzondere band met een ouder of grootouder bevestigt.
Deugdelijke onderbouwing
Naast bovengenoemde categorieën bestaan er nog tal van mogelijkheden en wensen om een voornaam te veranderen. In tegenstelling tot vele andere rechtsgebieden, dienen verzoeken tot voornaamswijziging slechts beperkt te worden onderbouwd met ‘bewijs’. Zulks komt omdat in de kern wordt vereist dat er sprake is van een deugdelijke onderbouwing. Aan de hand van het
verzoekschrift heeft de rechtbank doorgaans voldoende informatie om schriftelijk op het verzoek te kunnen beslissen. Dat betekent dat er vrijwel nooit een mondelinge behandeling ter zitting volgt. Net als bij vrijwel alle andere procedures kan tegen een afwijzende beslissing van de rechtbank in hoger beroep worden gegaan. Vaak wordt ook die procedure schriftelijk afgedaan. De totale omlooptijd van begin tot einde bedraagt daarmee in beginsel twee maanden (met uitzondering van de hoger beroepstermijn) tot maximaal een half jaar in het geval
hoger beroep wordt aangetekend.
Documenten voor voornaamswijziging
Voor een verzoek tot voornaamswijziging dienen officiële documenten te worden bijgevoegd. Als het gaat om een meerderjarig persoon dient het gemeentebewijs van inschrijving te worden bijgevoegd alsmede een afschrift van de geboorteakte. Dit laatste kan (veelal online) worden opgevraagd bij de geboortegemeente. Als het gaat om een minderjarig persoon dient ofwel een instemmingsverklaring van de andere ouder te worden bijgevoegd (ongeacht de gezagssituatie), ofwel de BRP-uittreksel van de andere ouder als het verzoek door beide ouders gezamenlijk wordt ingediend.
Doorvoering van voornaamswijziging in register
De totale duur voor een verzoek tot voornaamswijziging bedraagt circa 2 maanden. Daarna loopt er standaard een hoger beroepstermijn van drie maanden. Na afloop van deze termijn wordt de uitspraak definitief en kan deze worden ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Vervolgens kunnen officiële documenten zoals het paspoort, ID-bewijs en dergelijke opnieuw worden opgevraagd. De
naamswijziging wordt niet overal automatisch doorgevoerd. Dat betekent dat bijvoorbeeld het schooladministratiesysteem in verband met de aanvraag van diploma’s etc. apart doorgegeven zal moeten worden.
