Vele personen die niet in Nederland geboren zijn, kunnen niet over een originele geboorteakte beschikken. In dat geval dienen de geboortegegevens officieel te worden vastgesteld door de rechtbank. Dit is in Nederland vanwege een aantal zaken van belang; een in Nederland rechtsgeldig afschrift van de geboorteakte is namelijk onder meer een vereiste om een huwelijk of geregistreerd partnerschap te kunnen aangaan. Zonder dit afschrift bovendien kunnen bovendien geen wijzigingen in de personalia worden aangebracht, zoals bijvoorbeeld een
voornaamswijziging.
Vaststellen van de geboortegegevens
In het geval er geen (originele) geboorteakte aanwezig is, kan de persoon of diens wettelijk vertegenwoordiger (bijv. een ouder) bij de rechtbank een verzoek indienen om de geboortegegevens vast te stellen. Hiervoor is bijstand van een advocaat vereist. Bij het verzoek tot vaststelling van de geboortegegevens houdt de rechtbank rekening met alle feiten en omstandigheden die tot deze
vaststelling kunnen leiden. In de praktijk leidt dit zelden tot problemen, maar het komt regelmatig voor dat buitenlandse geboorteaktes niet vatbaar zijn voor inschrijving in de registers van de burgerlijke stand Den Haag. In dat geval dienen er overige bewijsstukken te worden overgelegd; het is afhankelijk van de situatie welke stukken dit zijn. Als er bovendien sprake is van een adoptie die tot stand gekomen is onder het Haags adoptieverdrag 1993, wordt de geboorteakte in zijn geheel niet ingeschreven maar moet daartoe een apart verzoek worden ingediend. Dit kan in de praktijk tot problemen leiden als de adoptiefouders zonder (rechtsgeldige) geboorteakte niet met het kind kunnen reizen, zoals sommige landen (waaronder
Zuid-Afrika) als regel hanteren. Bij een adoptieprocedure die niet valt onder het Haags adoptieverdrag 1993 wordt het verzoek tot vaststelling van de geboortegegevens ambtshalve door de rechtbank meegenomen. Er behoeft dus geen aparte procedure te worden doorlopen ingeval het gaat om een procedure tot
erkenning van een buitenlandse adoptie.
Gegevens uit de geboorteakte wijzigen
Wanneer de geboortegegevens van een persoon in Nederland zijn vastgesteld, kan achteraf blijken dat deze onjuist zijn, bijvoorbeeld omdat er onvoldoende bewijsstukken waren ter onderbouwing van de vaststelling. In zo'n geval is het uiteraard belangrijk dat de gegevens worden gecorrigeerd en daarvoor dient u dan een (nieuw) verzoek bij de rechtbank in te dienen om de geboortegegevens te wijzigen. Daarvoor is bijstand van een advocaat vereist. Bij het verzoek tot wijziging houdt de rechtbank rekening met alle feiten en omstandigheden die aan de onderbouwing ten grondslag liggen.
Een geboorteakte geeft belangrijke gegevens uit het leven van de betrokkene weer. Bijvoorbeeld een latere adoptie, of de
erkenning van het kind door een ouder. Een geboorteakte kan ook worden gewijzigd (lees: verbeterd) als sprake is van een andere wijziging in de persoonlijke staat, bijvoorbeeld een latere wijziging van het geslacht bij genderdysforie.
Wijzigen geslacht op geboorteakte (genderdysforie)
Ook een geslachtswijziging wordt op de geboorteakte aangetekend. Hiervoor dient de persoon eerst een doorverwijzing te hebben gekregen van de huisarts en de genderpoli. Vervolgens kan deze kosteloos het geslacht wijzigen via de gemeente; de gemeente maakt dan een aantekening op de geboorteakte via een zogenoemde 'latere vermelding'. Hiervoor dient de persoon een deskundigenverklaring (meestal van een psycholoog) te hebben. In de verklaring bevestigt de deskundige dat de persoon de overtuiging heeft om tot het andere geslacht te behoren. Momenteel is (februari 2023) is een wetsvoorstel aanhangig, waarin de verplichting om een deskundigenverklaring te tonen wordt geschrapt. Het is nog onduidelijk wanneer deze wet in werking treedt.
De persoon kan alleen het geslacht wijzigen als er een geboorteakte is. Heeft de persoon deze niet, bijvoorbeeld omdat deze geboren is in het buitenland en vanwege een asielstatus geen originele geboorteakte kan verkrijgen, dan kan de persoon een verzoek indienen om zijn geboortegegevens vast te stellen. Bij dit verzoek is een advocaat benodigd. Meer informatie over die procedure leest u in de blog '
Geslacht wijzigen zonder originele geboorteakte: zo werkt dat'.
Het is ook mogelijk via de rechtbank om een verzoek in te dienen om het geslacht te wijzigen in 'is niet kunnen worden vastgesteld' (non-binair). Dat wordt ook aangetekend op de geboorteakte. De persoon heeft dan voortaan een 'X' op het paspoort.
Duur en wijze van de procedure
Bij een verzoek tot vaststelling of wijziging van de geboortegegevens brengt de ambtenaar van de burgerlijke stand Den Haag een advies aan de rechtbank uit. Een afschrift van dit advies wordt gelijktijdig aan de aanvrager toegezonden. Indien de aanvrager op de brief geen op- of aanmerkingen heeft, neemt de rechtbank neemt het advies doorgaans over. Indien er (aanvullende) bewijsstukken dienen te worden overgelegd, wordt hier hier zo nodig om gevraagd. Verder kan bewijs op alle mogelijke manieren worden geleverd, waaronder deskundigenonderzoeken en rapportages.
