De overheid dient transparant te zijn over de wijze waarop zij haar publiekrechtelijke bevoegdheden uitoefent. Vragen die daarbij onder meer aan de orden kunnen komen zijn: hoe zijn besluiten tot stand gekomen, hoe heeft een
bestuursorgaan in een bepaalde situatie gehandeld, en meer algemeen: heeft zij haar taken conform de wettelijke bepalingen uitgevoerd? Uit een recente zaak van de Rechtbank Midden-Nederland van 28 november 2017,
ECLI:NL:RBMNE:2017:5979) blijkt dat ook Whatsapp berichten onder de reikwijdte van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) kunnen vallen. In deze bijdrage wordt ingegaan op deze uitspraak en op de voorwaarden waaraan een Wob verzoek dient te voldoen.
Openbare overheidsinformatie
Met uitzondering van enkele omstandigheden is alle overheidsinformatie openbaar. Elke ingezetene van Nederland heeft het recht om krachtens art. 3 lid 1 Wob informatie op te vragen die betrekking hebben op een bestuurlijke aangelegenheid. Dit is een term die niet eenduidig in de wet is gedefinieerd. Het gaat hierbij, blijkens jurisprudentie, om het openbaar bestuur in al zijn aspecten. Het kan gaan om zowel extern als intern optreden. Ook het oogmerk van de verzoeker over de op te vragen informatie kan bepalend zijn voor de vraag of er sprake is van een
bestuurlijke aangelegenheid.
Is vastgesteld dat voldaan is aan de voorwaarde dat het verzoek betrekking heeft op een bestuurlijke aangelegenheid, moet het verzoek daarnaast voldoen aan de voorwaarde dat het verzoek betrekking heeft op informatie die is vastgelegd (zie ook hierna onder ‘vastgelegde informatie’). Het gaat daarbij in de regel om documenten, waaronder e-mails, geluidsopnames, video’s en foto’s worden verstaan. Blijkens de in deze bijdrage te bespreken uitspraak kunnen ook Whatsapp-berichten onder de reikwijdte van de Wob vallen.
Organisatie
Een van de voorwaarden is dat een Wob verzoek alleen kan worden ingediend bij een organisatie die onder de Wet openbaarheid van bestuur valt. Het moet daarbij gaan om een bestuursorgaan óf een instelling, dienst of bedrijf die onder de verantwoordelijkheid van een bestuursorgaan valt. Belangrijk is dus om na te gaan wanneer een instelling valt onder verantwoordelijkheid van een bestuursorgaan. Bestuursorganen zijn rechtspersonen die ‘krachtens publiekrechtelijk zijn ingesteld’. Denk hierbij aan onder andere gemeentes, waterschappen, de provinciale staten, het CBR, het CVOM -een populair doelwit van Wob verzoeken- en het CIS. Als deze bestuursorganen instellingen, diensten of bedrijven hebben die onder de verantwoordelijkheid van het bestuursorgaan vallen, kan het Wob verzoek ook ten aanzien van deze instellingen, diensten of bedrijven worden ingediend. Maar dit is niet noodzakelijk.
Verantwoordelijkheid
Een Wob verzoek kan aldus worden ingediend bij een bestuursorgaan, of een instelling, dienst of bedrijf die onder verantwoordelijkheid van het bestuursorgaan valt. Blijkens vaste jurisprudentie van de Raad van State is hiervan sprake als het bestuursorgaan opdrachten of aanwijzingen kan geven aan de instelling, dienst of het bedrijf. Daarbij moet mede acht worden geslagen op de mate waarin de instelling, dienst of bedrijf zich moet conformeren naar opdrachten en/of aanwijzingen van het bestuursorgaan. Een dergelijke zeggenschapsrelatie kan onder meer blijken uit statuten of een tussen partijen gesloten overeenkomst. Voor buitenstaanders is dit echter niet altijd eenvoudig na te gaan. De verzoeker kan daarom het beste het Wob verzoek indienen ten aanzien van het bestuursorgaan waarvan hij vermoed dat deze in het bezit is van de gevraagde informatie. Heeft dit bestuursorgaan deze informatie niet (bijvoorbeeld omdat een dienst, instelling of bedrijf de informatie ten aanzien waarvan hij verantwoordelijk is), dient het bestuursorgaan het Wob verzoek door te sturen (zie ook hierna onder Informatie: bezit).
Informatie
Een andere voorwaarde voor het Wob verzoek is dat de verzoekende partij een nauwkeurige omschrijving van de gewenste informatie opgeeft. Dit betekent dat de aanvrager het onderwerp (ook wel: de bestuurlijke aangelegenheid) dient te noemen waarover de aanvrager informatie wenst. Het onderwerp dient niet dusdanig ruim te zijn geformuleerd dat de overheidsinstantie niet met zekerheid kan vaststellen waarop het verzoek betrekking heeft.
Vastgelegde informatie
Het bestuursorgaan kan alleen die informatie verstrekken, die is vastgelegd. De wijze waarop deze informatie is vastgelegd, is irrelevant. Niet alleen schriftelijke documenten kunnen worden opgevraagd, maar ook geluidsbanden, foto’s en video’s en blijkens de uitspraak van de Raad van State ook Whatsapp-berichten. Aangezien het moet gaan om ‘documenten’ is het niet ondenkbaar dat ook andere vormen van vastgelegde informatie onder de reikwijdte van de Wob kunnen vallen.
Informatie: bezit
Het bestuursorgaan kan alleen informatie verstrekken die in haar eigen bezit is. Om die reden moet eerst worden nagegaan of de informatie bij het desbetreffende bestuursorgaan aanwezig is. Zo nee, dan heeft het bestuursorgaan een doorzendplicht ten aanzien van het andere bestuursorgaan. In het theoretische geval dat een bestuursorgaan informatie zou doorgeven aan een niet-bestuursorgaan, zal het primaire bestuursorgaan ook ten aanzien van deze niet-bestuursorgaan een doorzendplicht hebben, omdat deze laatste dan in de regel immers onder verantwoordelijkheid van het primaire bestuursorgaan zal vallen. Stuurt het bestuursorgaan om deze reden het verzoek tot opvraag van informatie door naar een ander bestuursorgaan, dient het primaire bestuursorgaan dit aan de verzoekende partij mede te delen.
Gedeeltelijk bezit
Als een bestuursorgaan gedeeltelijk in het bezit is van stukken waarop het verzoek betrekking heeft, zal het bestuursorgaan ten aanzien van de stukken die zij zelf heeft, een besluit moeten nemen. In het geval een ander bestuursorgaan over overige, voor het verzoek van belang zijnde, stukken beschikt, heeft zij ten aanzien van de stukken waarover zij niet de beschikking heeft, een doorzendplicht.
Advocaat bestuursrecht
Indien u een kwestie heeft inzake het algemeen bestuursrecht of in het kader van Wob verzoeken, kan onze advocaat
sociaal zekerheidsrecht u van dienst zijn. Neem contact op voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek.
