Het begrip dienstbetrekking is een belangrijke indicator om na te gaan of er sprake is van een arbeidsverhouding, wat relevant kan zijn om vast te stellen of bijvoorbeeld loon verschuldigd is door de werkgever, of dat de werknemer aanspraak kan maken op voorzieningen uit het sociaal zekerheidsrecht.
Om vast te stellen of een werknemer in dienstbetrekking staat zijn drie factoren van belang:
- Iemand verricht op persoonlijke basis arbeid (ook wel: de werknemer). De persoon is dus redelijkerwijs niet in staat om iemand anders in te schakelen om het werk voor hem te laten doen.
- Er is sprake van een rechtstreekse vergoeding voor de geleverde arbeid door de werknemer.
- Er is sprake van een gezagsverhouding. In de meeste gevallen betekent dit dat de werkgever slechts tot op zekere hoogte instructies mag geven over de wijze waarop de arbeid verricht wordt.
In de Ziektewet wordt de omvang van het begrip dienstbetrekking uitgebreid. Zo wordt bijvoorbeeld een bemiddelaar die een overeenkomst tot stand brengt ook geschaard onder het begrip dienstbetrekking, alsmede de bestuurder van een vennootschap (art. 4 Zw).
Het is aan een werknemer om te stellen zo nodig bewijs te leveren dat er sprake is van een dienstbetrekking.