Door Edward Appelman op 18 april 2019 Leestijd: 3 minutes
Een kind krijgt bij zijn geboorte de achternaam van de moeder of de vader. Meestal kiezen de ouders voor de achternaam van de vader, een enkele keer die van de moeder. De keuze voor de achternaam is dan in beginsel definitief en kan niet meer worden aangepast. Soms komt het echter voor dat die keuze op een later moment tot een zeer onrechtvaardige uitkomst leidt. In die gevallen kan onder omstandigheden een beroep worden gedaan op art. 8 EVRM en alsnog de achternaam van het kind worden gewijzigd in die van de andere ouder. Hoe dit werkt, illustreert onze advocaat personen- en familierecht aan de van een recente uitspraak waarin de ouders een eerdere keuze met succes aanvochten.
Achternaam vader of moeder
Het Nederlands namenrecht kent een vast systeem voor het vaststellen van de achternaam van een kind. Bij de geboorteaangifte heeft het automatisch de achternaam van de moeder. De vader kan -met toestemming van de moeder- voor of na de geboorte het kind
erkennen. Zij kunnen dan gezamenlijk bij de erkenning aangeven dat het kind voortaan de geslachtsnaam van de vader of de moeder zal hebben. Overigens moet dit expliciet worden aangegeven, want het uitgangspunt is dat het kind de achternaam van de moeder draagt.
Achternaam wijzigen na erkenning of huwelijk
Zijn de ouders nog niet getrouwd, dan hebben zij nog een tweede mogelijkheid om de geslachtsnaam van het kind te wijzigen. Zodra de ouders in het huwelijk treden kunnen zij wederom aangeven of het kind de geslachtsnaam van de andere ouder zal krijgen. Heeft het kind de achternaam van de moeder, kunnen zij dus bij het huwelijk ervoor kiezen dat het kind voortaan de achternaam van de vader zal komen te dragen. Andersom is aldus ook mogelijk. Overigens kan de achternaam van het kind ook worden gewijzigd bij het aangaan van een .
Procedure
In de hier te bespreken procedure hadden de vader en de moeder beide mogelijkheden onbenut gelaten. De vader had geen rechtmatige verblijfstatus in Nederland. Hij had met instemming van de moeder het ongeboren kind wel erkend, maar omdat het onzeker was dat hij in Nederland kon blijven kozen zij er noodgedwongen voor dat het kind de achternaam van de moeder zou krijgen.
Wettelijke mogelijkheden?
Vervolgens werd de vader (tijdelijk) uitgezet in verband met het afronden van de asielprocedure. Hij is aansluitend gestart met een procedure tot toelating in Nederland op basis van het huwelijk met de moeder. Vervolgens werd hij weer toegelaten en trad hij in augustus 2011 in het huwelijk met de moeder. De ambtenaar van de gemeente wees hen er echter niet op dat zij bij het aangaan van het huwelijk de mogelijkheid hadden om de achternaam van het kind te wijzigen. Zij waren er aldus ook niet van op de hoogte dat zij nadien geen enkele wettelijke mogelijkheid meer zouden hebben om alsnog de achternaam van het kind te veranderen. Dat had verstrekkende consequenties, want de achternaam van het kind was dus onherroepelijk vastgesteld in die van de moeder.
Achternaam onherroepelijk
Nadien trachtten de ouders de achternaam van het kind alsnog te wijzigen in die van de vader, maar dit verzoek werd door de gemeente afgewezen. Daarop startten de ouders een procedure bij de rechtbank, maar ook daar werden zij in het ongelijk gesteld. De reden daarvoor was dat het Nederlands namenrecht geen ruimte liet om alsnog de achternaam van het kind te wijzigen. Dit komt omdat volgens de Nederlandse wet de ouders ofwel bij de erkenning van het kind, ofwel bij het huwelijk de achternamen kunnen veranderen. Daarna staat die keuze onherroepelijk vast.
Bescherming persoonlijke levenssfeer
In hoger beroep oordeelde het hof dat het Nederlands namenrecht (art. 1:5 lid 2 BW) in dit geval in strijd is met art. 8 EVRM. Dat komt omdat de ouders -mede gelet op de omstandigheden- slechts beperkt de mogelijkheid hebben gehad om de achternaam van het kind te wijzigen in die van de vader. Dit terwijl zij wel alle tijd de intentie daartoe hebben gehad. Het hof overweegt dat het belang van de ouders op bescherming van hun privéleven zwaarder in dit geval zwaarder weegt dan het belang van een consistente hantering van de (gemeentelijke) registers. Het hof oordeelt dat de gemeente alsnog medewerking moet verlenen aan het wijzigen van de achternaam van het kind in die van de vader.
