Regelmatig bestaat de wens voor personen om een genderneutraal paspoort ("X") aan te vragen. Om te bespreken hoe u een 'X' op uw paspoort kunt verkrijgen, plannen we vaak een (vrijblijvend en kosteloos) kennismakingsgesprek in. In dit artikel leest u meer over de procedure en wat erbij komt kijken om een dergelijke aanvraag in te dienen. Over het algemeen is het grotendeels een administratief proces, dat meestal wordt afgesloten met een mondelinge behandeling bij de rechtbank om het verzoek te bespreken. Daarom leest u hierbij een 'Stappenplan voor het aanvragen van een genderneutraal paspoort'.
Stap 1: Kennismaking met advocaat voor Gender X
Indien u een 'X' op je paspoort wilt, kun je dit niet direct bij de gemeente aanvragen. U dient hiervoor naar de rechtbank gaan en daarvoor heeft u een advocaat nodig. Als u overweegt om een 'X' op uw paspoort te verkrijgen, kunt u een (kosteloos en vrijblijvend) kennismakingsgesprek inplannen. Dit kan op kantoor, maar ook online (beeldbellen) of telefonisch.
Stap 2: Financiële aspecten van Gender X
In beginsel zijn er kosten verbonden aanvragen van een genderneutraal paspoort, maar zijn zijn subsidies mogelijk. Als u een inkomen en vermogen heeft dat onder een bepaalde norm valt, betaalt de Raad voor de Rechtsbijstand het grootste deel van de kosten van uw aanvraag. Als uw inkomen zich daarvoor bovendien leent, kan het voorkomen dat gemeente 100% van de kosten van uw rechtszaak vergoedt via bijzondere bijstand.
De tweede stap is dus om te onderzoeken of u in aanmerking komt voor subsidies. Uiteraard ondersteunt ons kantoor u in deze aanvraag, dus u hoeft dat niet zelf te doen. Hier zijn enkele algemene richtlijnen:
- Mensen in de bijstand kunnen gratis een X op hun paspoort aanvragen.
- Alleenstaanden (zonder kinderen) met een bruto inkomen tot €20.900,- kunnen de X op hun paspoort aanvragen voor €242,-.
- Alleenstaanden met een kind en een bruto inkomen tot €29.000,- kunnen de X op hun paspoort aanvragen voor €242,-.
- Mensen die samenwonen met een partner die een inkomen heeft tot €29.000,- kunnen de X op hun paspoort aanvragen voor €242,- (let op: het inkomen van de partner wordt ook meegerekend).
- Alleenstaanden (zonder kinderen) met een inkomen tussen €29.000,- en €41.600,- betalen een eigen bijdrage tussen de €242,- en €950,-. Hoe hoger het inkomen, hoe hoger de eigen bijdrage.
- Mensen die samenwonen met een partner en een inkomen tussen €29.000,- en €41.600,- betalen een eigen bijdrage tussen de €242,- en €950,-. Hoe hoger je inkomen, hoe hoger de eigen bijdrage.
- Als u niet in aanmerking komt voor subsidie, houd er dan rekening mee dat het aanvragen van een 'X' in je paspoort ongeveer €1.200,- kost.
Indien u twijfelt of u recht heeft op subsidie (pro-deo), dan kan namens u in elk geval een aanvraag bij de Raad voor rechtsbijstand worden ingediend voor de "X" op uw paspoort. Binnen 1-2 werkdagen volgt dan het besluit waarin staat of de pro-deo inderdaad wordt toegekend (dit is dus afhankelijk van uw inkomen). Als u recht heeft op pro-deo, dan is in de meeste gevallen de laagste categorie eigen bijdrage verschuldigd en dat betekent dat de aanvraag in beginsel kosteloos is,
Lees meer over de kosten van het aanvragen van een genderneutrale 'X' in je paspoort ons andere artikel over dit onderwerp.
Stap 3: Opstellen van het verzoekschrift voor Gender X
Voor het verkrijgen van een 'X' in het paspoort stelt uw advocaat een verzoekschrift op. Het verzoekschrift bestaat uit twee delen.
Het eerste deel is de persoonlijke toelichting. Hierin wordt beschreven wat het voor u betekent om een 'X' in je paspoort te hebben en bijv. welke hinder u in het dagelijks leven ondervindt van een binaire (man/vrouw) geslachtsaanduiding in het paspoort. De toelichting is vormvrij, in die zin dat u zoveel erover kwijt kunt als u wil.
Het tweede deel van het verzoekschrift is meer juridisch van aard. Hierin presenteert de advocaat de juridisch argumenten aan de rechter voor toekenning van de "X" in het paspoort. Ook staat in het verzoekschrift vermeld waarom dat verzoek moet worden toegekend, ook kent bevat de huidige Nederlandse wet geen overeenkomstige regeling. Ontwikkelingen op wetgevingsgebied worden nauwgezet gevolgd en waar mogelijk in het verzoekschrift vermeld.
Stap 4: Verzamelen van de benodigde documenten voor Gender X
Welke documenten voor u belangrijk zijn om toe te voegen aan het verzoekschrift bespreken we samen. Sommige mensen schrijven bijvoorbeeld een brief aan de rechter waarin ze uitleggen welke obstakels ze tegenkomen zonder de 'X' op hun paspoort of identiteitskaart. Dit is echter niet verplicht en hangt af van uw persoonlijke voorkeur.
De persoonlijke toelichting is uiteraard het belangrijkste, omdat niemand anders voor u kan bepalen hoe het voelt om een genderneutrale geslachtserkenning te krijgen. Overigens denken veel mensen dat ze een deskundigenverklaring nodig hebben om een 'X' in hun paspoort aan te vragen, maar gelukkig is dat niet het geval. Deze deskundigenverklaring is (nu nog) alleen verplicht voor mensen die het geslacht via de gemeente willen wijzigen van 'Man' naar "Vrouw' of andersom. Deze deskundigenverklaring, opgesteld door een psycholoog gespecialiseerd in genderdysforie, vormt het belangrijkste document bij de wijziging van het geslacht. Er is momenteel (2023) wetgeving in de maak, waarin het voornemen wordt geuit dat de deskundigenverklaring in zijn geheel komt te vervallen, omdat deze vaak als overbodig en kwetsend wordt gezien. Immers, de aanvrager zelf moet in staat zijn om zelf te bepalen welk geslacht hij/zij/die op het paspoort wil.
Stap 5: Indienen van de stukken bij de rechtbank voor Gender X
Zodra alle documenten compleet zijn en het verzoekschrift naar uw tevredenheid is, kan het verzoek worden ingediend bij de rechtbank. De rechtbank stuurt aansluitend een ontvangstbevestiging.
Stap 6: Wachten... voor Gender X
Na indiening van het verzoek neemt de rechtbank het verzoekschrift in behandeling. Omdat de rechtbanken in Nederland doorgaans kampen met een hoge werkvoorraad, kunnen de omlooptijden in de praktijk verschillen. Als er een zitting wordt ingepland, dan is dat meestal met enkele maanden na indiening van het verzoek. Tussentijds heeft de advocaat toegang tot het online roljournaal van de rechtbank, zodat de status van de procedure kan worden ingezien. Een enkele keer doet de rechtbank het verzoek schriftelijk af, dat betekent dan dat het verzoek wordt toegewezen. Deze schriftelijke afdoening komt echter niet vaak voor, maar als de (geboorte)gemeente van de aanvrager met het verzoek instemt, dan is daar sneller een reden toe.
Stap 7: Mogelijkheid tot gesprek met de rechter voor Gender X?
Het is dus afhankelijk van de rechtbank, de aard van het verzoek en de specifieke situatie of de rechtbank een zitting zal inplannen. Er komt steeds meer jurisprudentie op het gebied van genderneutrale geslachtsregistratie, waarmee de kans ook groter wordt, dat vergelijkbare verzoeken in de toekomst schriftelijk worden afgedaan. Uiteraard wordt u ervan op de hoogte gesteld indien de rechtbank een zitting wil inplannen. De advocaat staat u terzijde voor ondersteuning en verdere (juridische) toelichting op het verzoek, voor zover nodig. Maar uiteraard wordt alle relevante informatie al zoveel als mogelijk in het verzoekschrift vermeld.
Stap 8: Rechtbankuitspraak voor Gender X
Als de zitting is geweest, dan ontvangt u meestal binnen 4 weken de beslissing van de rechtbank. Daarin staat dan vermeld of uw verzoek is toegewezen. De beslissing wordt naar de advocaat verstuurt en ontvangt u dus niet rechtstreeks. Uiteraard wordt u van de uitkomst van de beslissing direct op de hoogte gebracht.
Wat betreft de kans van slagen: gelet op de jurisprudentie (het geheel van alle rechtbankuitspraken bij elkaar) is het slagingspercentage momenteel 96,88%. Gezien de ontwikkelingen op het gebied van genderneutrale geslachtsregistratie is de verwachting dat dit percentage verder oploopt. Het afgelopen jaar (2022 en 2023) zijn er geen afwijzingen geweest.
Stap 9: Termijn voor hoger beroep van 3 maanden
Na de uitspraak van de rechtbank is er sprake van een hoger beroepstermijn van 3 maanden, al zal uiteraard niemand bezwaar aantekenen tegen een (positieve) beslissing van de rechtbank. U heeft, indien het verzoek is afgewezen, altijd de mogelijkheid om hoger beroep aan te tekenen, maar zoals hiervoor aangegeven, wijst de rechtbank een verzoek tot genderneutrale geslachtsregistratie in de regel standaard toe.
Na de 'afkoelperiode' van 3 maanden zal de gemeente de beschikking van de rechtbank verwerken in de gemeentelijke registers. Vanaf dat moment kunt u een nieuw paspoort aanvragen.
Stap 10: Registratie van genderneutraal paspoort ("X") bij de gemeente
Als de beslissing van de rechtbank na de periode van 3 maanden definitief is, zal de rechtbank de uitspraak naar de gemeente doorsturen voor verdere verwerking. U hoeft daarvoor zelf niets te doen. De vervolgstap is om daarna een afspraak te maken bij de gemeente om het nieuwe paspoort op te vragen; u ontvangt daarvoor vanzelf een uitnodiging.
Kennismaking
Wilt u graag kennismaken? Neem gerust contact met mij op door een e-mail te sturen naar eappelman@appelman.nl, of door telefonisch contact op te nemen. Meestal is een eerste bespreking binnen dezelfde week nog mogelijk. Ik sta klaar om al uw vragen te beantwoorden en u verder te begeleiden in het proces van het verkrijgen van een genderneutraal paspoort. Samen kunnen we ervoor zorgen dat uw wens voor een genderneutraal paspoort wordt gerealiseerd.
